مدیریت بحران
هیچ سازمان یا مجموعه‌ای از بحران مبران نیست. در تمامی جوامع، سازمان‌ها در هرلحظه در معرض بحران قرار دارند. ریشه بحران‌ها می‌تواند عوامل داخلی و خارجی باشد و مدیران سازمان‌ها باید پیوسته آماده رویارویی با آن‌ها باشند. مدیران باید برنامه‌هایی از قبل تدوین کرده باشند تا در لحظه وقوع بحران بتوانند به‌موقع با آن مقابله نمایند و سازمان را از عواقب آن در امان قرار دهند.
بحران چیست؟
از دیدگاه سیستمی، بحران وضعیتی است که تغییری ناگهانی در یک یا چند قسمت از عوامل متغیر سیستم به وجود می‌آورد.
منشأ بحران:
منشأ بروز بحران‌های مختلف، بسته به ماهیت آن‌ها می‌تواند عوامل گوناگونی باشد. هرچند که عوامل بحران‌زا در یک بحران خاص نیز، ممکن است از گونه‌های مختلفی باشد. در یک تقسیم‌بندی می‌توان منشأ بحران به‌صورت زیر تقسیم نمود:
- ناهمگونی در رشد اجزا و متغیرهای مرتبط با یک نظام.
- ایستایی یا پویایی بیش‌ازحد یک سیستم.
- افزایش متغیرها و رخدادها.
- به هم پیوستن وقایع کم‌اهمیت.
- عدم مقابله و دفع به‌موقع بحران.
انواع بحران:
بحران‌ها را می‌توان ازنظر داخلی و خارجی بودن و همچنین از حیث ماهیت فنی، اقتصادی، اجتماعی یا سازمانی بودن تفکیک نمود.
- نکته: هدف اصلی سازمان در مقابله با بحران عبارت است از: پیش‌بینی، پیشگیری، آمادگی و مقابله با بحران، جبران خسارات، استفاده از فرصت‌ها و بازگشت به وضعیت عادی با صرف کمترین زمان و هزینه بر اساس اولویت‌ها.
در اصل، مدیریت بحران دقیقاً به معنای سوق دادن هدفمند جریان پیشرفت امور به روالی قابل‌کنترل و انتظار برگشتن امور در اسرع وقت به شرایط قبل از وقوع بحران است.
مدیریت بحران از سه فاز تشکیل‌شده است:
- پیش‌بینی و پیشگیری.
- برنامه‌ریزی و آموزش.
- هدایت و کنترل.
نکته: اتخاذ تصمیمات صحیح از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و برای محقق کردن این امر باید به داده‌ها، اطلاعات، پردازش و تحلیل آن توجه خاصی نمود.
فرایند مدیریت بحران:
برای اینکه بحران به‌خوبی مدیریت کنیم باید از فرایند کارآمدی استفاده کنیم که یکی از این فرایندها عبارت‌اند از:
- مواجهه با بحران (برخی از سازمان‌ها از قبل، اقدام به تدوین یک برنامه مدیریت بحران می‌کنند که به مدیران امکان واکنش مطلوب را می‌دهد.)
- بازاندیشی (پاسخ به سؤالاتی از قبیل: چه چیزی و چگونه اتفاق افتاد؟ / علت این واقعه چیست؟ / چرا به این شکل رخ‌داده است؟)
- برنامه نوسازی.
- احساس بحران (هدف اصلی احساس، یافتن نشانه‌های اولیه خطر یک بحران بالقوه است. در حقیقت این مرحله تحت نظر گرفتن محیط داخلی و خارجی یک سازمان است. تجزیه‌وتحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدها به بررسی دقیق محیط عمومی و تشخیص روندهای هشداردهنده‌ای که ممکن است سازمان را تهدید می‌کند کمک می‌کند.)
- مداخله و اقدام.
- اقدامات نهایی در مواجهه با بحران.
