تجارت الکترونیکی چیست؟
تجارت الکترونیکی یعنی انجام تمام فعالیت‌های تجاری اعم از فرآیند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات که از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت صورت می پذیرد. در نگاهی جامع تر و از منظر خود مفهوم تجارت، تجارت الکترونیکی نه تنها مواردی را در بر می‌گیرد که در آن از «تبادل الکترونیکی داده» استفاده شده، بلکه فناوری‌های قدیمی‌تر همچون تلکس و تلکپی را هم شامل می‌شود. چرا که تجارت و تبادل اطلاعات و معامله در هر بستری در مفهوم تجارت است و اشاره به تجارت الکترونیکی صرفاً اشاره مستقیم به روش و بستر تبادل اطلاعات و انجام معامله دارد.
تاریخچه تجارت الکترونیکی:
تجارت الکترونیکی به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجارت وارد این دنیا شده‌اند. در واقع تجارت الکترونیکی برای آسان‌سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیکی تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر ۱۹۷۰ معرفی شده‌اند؛ و به شرکت‌ها و سازمان‌ها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد؛ و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارش های خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی می‌دهد. رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه ۱۹۸۰ باعث فرم‌گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیکی سیستم رزرواسیون هواپیمایی به وسیله Sabre در آمریکا و Travicom در بریتانیا، ارائه شده‌است.
در ۱۹۹۰، تیم برنرزلی مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده می‌شود.
سرمایه‌گذاری تجاری بروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایه‌گذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت گسترده ای در جهان در حدود سال ۱۹۹۴ با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود.
معرفی پروتکل های امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه می‌داد حدود ۵ سال طول کشید. البته در سال ۲۰۰۰ بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی بسیاری از شرکت‌های تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را به وجود آورد که این امر بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک را در پی داشت. تا انتهای سال ۲۰۰۰، خیلی از شرکت‌های تجاری آمریکایی و اروپایی سرویس‌هایشان را از طریق اینترنت ارائه دادند.
از آن موقع مردم به کلمه‌ای به عنوان تجارت الکترونیکی با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکل‌های امنیتی و سرویس‌های پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند؛ و از این زمان رقابت شدید بین شرکت‌ها و سازمان‌ها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگ‌تر شده‌است. جالب این که تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و در همین سال مدل تجارت الکترونیکی B2B حدوداً ۷۰۰ میلیارد تراکنش داشت؛ و در سال ۲۰۰۷ سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا ۳٫۴٪ بوده‌است که آن را در سال ۲۰۱۰، ۵٫۱٪ اعلام نمودند که این آمار، رشد سریع این شیوه تجارت کردن را می‌رساند.
امروزه با افزایش حضور مخاطبان تجاری در شبکه های اجتماعی، این قابلیت در ایکامرس و تجارت الکترونیکی فراهم شده‌است که تعاملات و رفتار ارائه‌کننده کالا و خدمات در بستر تجارت الکترونیکی نه با یک بازدیدکننده ناشناس یک وب سایت، بلکه با یک فرد کاملاً شناسایی شده‌ای که به کمک هوش مصنوعی حتی سلایق او نیز بر ما آشکار است تغییر یابد. به عبارتی دیگر اکنون در لحظه تماس، می‌توان حتی سریعاً به سراغ ارائه بهترین پیشنهاد برای مخاطب نمود و چیدمان ارائه کالا و محصول را مطابق سلیقه و سوابق رفتاری او تنظیم و ارائه نمود.
تکنولوژی واقعیت افزوده و هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی جزو روندهای ۲۰۱۸ تجارت الکترونیکی می‌باشند.
سیر زمانی تحول تجارت الکترونیکی:
1971 یا 1972
ARPANET راه اندازی شد
۱۹۷۹
Michael Aldrich
خرید آنلاین را افتتاح کرد
۱۹۸۱
Thomson Holidays
اولین خرید آنلاین B2B را در بریتانیا ایجاد کرد
۱۹۸۲
Minitel
سیستم سراسر کشور را در فرانسه به وسیله France Telecom برای سفارش‌گیری آنلاین ایجاد کرد
۱۹۸۴
Gateshead
اولین خرید آنلاین B2C را به نام SIS/Tesco راه اندازی کرد
1984
در آوریل 1984 ، CompuServe تجارت الکترونیک را در ایالات متحده و کانادا راه اندازی می کند. این اولین سرویس جامع تجارت الکترونیکی است
۱۹۸۵
Nissan
فروش ماشین و سرمایه‌گذاری با بررسی اعتبار مشتری به صورت آنلاین از نمایندگی‌های فروش انجام داد
۱۹۸۷
Swreg
شروع به فراهم آوردن و مولف‌های اشتراک افزار و نرم‌افزار به منظور فروش آنلاین محصولاتشان از طریق مکانیسم حساب های الکترونیکی بازرگانی
1989
در ماه مه 1989 ، Sequoia Data Corp. معرفی کامپومارکت ، اولین سیستم مبتنی بر اینترنت برای تجارت الکترونیکی. فروشندگان و خریداران می توانند مواردی را برای فروش ارسال کنند و خریداران می توانند پایگاه داده را جستجو کرده و با کارت اعتباری خرید انجام دهند.
۱۹۹۰
Tim Berners-Lee
اولین مرورگر وب را نوشت، وب جهان گستر، استفاده از کامپیوترهای جدید
1992
وب سایت (www.books.com) با فروش کتاب با فرایند کارت اعتباری به صورت آنلاین افتتاح گردید.
۱۹۹۴
راهبر وب گرد Netscape
در اکتبر با نام تجاری Mozilla ارائه شد. Pizza Hut در صفحه وب سفارش دادن آنلاین را پیشنهاد داد. اولین بانک آنلاین باز شد. تلاش ها برای پیشنهاد تحویل گل و اشتراک مجله به صورت آنلاین شروع شد. لوازم بزرگسالان مثل انجام دادن ماشین و دوچرخه به صورت تجاری در دسترس قرار گرفت. Netscape 1.0 در اواخر ۱۹۹۴ با رمزگذاری SSL که تعاملات مطمئن را ایجاد می‌کرد، معرفی شد.
۱۹۹۵
Jeff Bezos, Amazon.com
اولین تجارت ۲۴ ساعته رایگان راه اندازی نمود. ایستگاه‌های رادیوی اینترنتی رایگان، رادیو HK و رادیوهای شبکه‌ای شروع به پخش کردند. Dell و Cisco به شدت از اینترنت برای تعاملات تجاری استفاده کردند. eBay توسط Pierre Omidyar برنامه‌نویس کامپیوتر به عنوان وب سایت حراج بنیانگذاری شد.
۱۹۹۸
توانایی خریداری و بارگذاری تمبر پستی الکترونیکی برای چاپ از اینترنت. گروه Alibaba در چین با خدمات B2B و C2C, B2C را با سیستم خود تأییدی تأسیس نمودند
۱۹۹۹
Business.com به مبلغ ۷٫۵ میلیون دلار به شرکت‌های الکترونیکی فروخته شد؛ که در سال ۱۹۹۷ به ۱۴۹٬۰۰۰ دلار خریداری شده بود. نرم‌افزار اشتراک‌گذاری فایل Napster راه‌اندازی شد. فروشگاه‌های ATG برای فروش اقلام زینتی خانه به صورت آنلاین راه‌اندازی شد.
۲۰۰۰
The dot-com bust
2001
Alibaba.com در دسامبر 2001 به سودآوری رسید.
۲۰۰۲
eBay برای بدست آوردن پی‌پال ۱٫۵ میلیون دلار پرداخت کرد. Niche شرکت‌های خرده فروشی و فروشگاه‌های CSN و فروشگاه‌های شبکه‌ای را با منظور فروش محصولات از طریق ناحیه‌های هدف مختلف نسبت به یک درگاه متمرکز.
۲۰۰۳
Amazon.com اولین سود سالیانه خود را اعلان کرد.
2004
DHgate.com
اولین پلت فرم معاملات آنلاین b2b در چین ، ایجاد گردید و سایر سایت های b2b را مجبور می کند از مدل ” صفحات زرد ” دور شوند .
۲۰۰۷
Business.com به وسیلهٔ R.H. Donnelley با ۳۴۵ میلیون دلار خریداری شد.
۲۰۰۹
Zappos.com توسط Amazon.com با قیمت ۹۲۸ میلیون دلار خریداری شد. تقارب خرده فروشان و خرید اپراتورهای فروش وبسایتهای خصوصی RueLaLa.com به وسیله GSI Commerce به قیمت ۱۷۰ میلیون دلار به‌علاوه سود فروش از تا سال ۲۰۱۲.
۲۰۱۰
Groupon گزارش داد که پیشنهاد ۶ میلیار دلاری گوگل را رد کرده‌است. در عوض این گروه طرح خرید وب سایت های IPO را تا اواسط ۲۰۱۱ دارد.
۲۰۱۱
پروژه تجارت الکترونیک آمریکا و خرده فروشی آنلاین به ۱۹۷ میلیارد دلار رسیده‌است که نسبت به ۲۰۱۰ افزایش ۱۲ درصدی داشته‌است. Quidsi.com, parent company of Diapers.com توسط Amazon.com به قیمت ۵۰۰ میلیون به‌علاوه ۴۵ میلیون بدهکاری و تعهدات دیگر خریداری شد.
2014
تجارت الکترونیکی و خرده فروشی آنلاین ایالات متحده پیش بینی کرده که به 294 میلیارد دلار برسد ، افزایش 12 درصدی نسبت به سال 2013 و 9٪ از کل خرده فروشی ها.
2015
Amazon.com بیش از نیمی از رشد تجارت الکترونیکی را شامل می شود ، که تقریباً 500 میلیون SKU را در ایالات متحده می فروشد.
2017
خرده فروشی تجارت الکترونیک در سراسر جهان به 2.304 تریلیون دلار رسیده است که این رقم 24.8 درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته است
انواع تجارت الکترونیکی
- Business to Consumers (B2C)
- Business to Business (B2B)
- Business to Employee (B2E)
- Business to Government (B2G)
- Business to Business to Consumers (B2B2C)
- Consumer to Consumer (C2C)
- Consumer to Business (C2B)
- Government to Citizen (G2C)
- Government to Business (G2B)
- Government to Government (G2G)
- Peer to peer (P2P)
- Mobile Commerce (M-Commerce)
- Facebook Commerce (F- Commerce)
- Digital Commerce (D-Commerce)
تجارت الکترونیکی را می‌توان از حیث تراکنش‌ها(Transactions) به انواع مختلفی تقسیم نمود که بعضی از آن‌ها عبارتند از:
- ارتباط بنگاه و بنگاه (B2B): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند، که طرفین معامله بنگاه‌ها هستند.
- ارتباط بنگاه و مصرف‌کننده (B2C): به الگویی از تجارت الکترونیکی گویند که بسیار رایج بوده و ارتباط تجاری مستقیم بین شرکت‌ها و مشتریان می‌باشد.
- ارتباط مصرف‌کننده‌ها و شرکت‌ها (C2B): در این حالت اشخاص حقیقی به کمک اینترنت فراورده‌ها یا خدمات خود را به شرکت‌ها می‌فروشند.
- ارتباط مصرف‌کننده با مصرف‌کننده (C2C): در این حالت ارتباط خرید و فروش بین مصرف‌کنندگان است.
- ارتباط بین بنگاه‌ها و سازمان‌های دولتی (B2A): که شامل تمام تعاملات تجاری بین شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی می‌باشد. پرداخت مالیات ها و عوارض از این قبیل تعاملات محسوب می‌شوند.
- ارتباط بین دولت و شهروندان (G2C): الگویی بین دولت و توده مردم می‌باشد که شامل بنگاه‌های اقتصادی، موسسات دولتی و کلیه شهروندان می‌باشد. این الگو یکی از مؤلفه‌های دولت الکترونیک می‌باشد.
- ارتباط بین دولت‌ها (G2G): این الگو شامل ارتباط تجاری بین دولت‌ها در زمینه‌هایی شبیه واردات و صادرات می‌باشد.
البته باید گفت که انواع بالا کاملاً مستقل از هم نیستند و گاهی که تأکید بر خرید و فروش ندارند در قالب کسب و کار الکترونیکی می‌آیند.
چرا باید به سمت تجارت الکترونیکی رفت ؟
دلایل مختلفی وجود دارد تا اینکه سازمان ها باید به سمت تجارت الکترونیکی پیشروی کنند و خود را با شرایط روز وقف دهند. در زیر به بعضی از این موارد اشاره می کنیم:
- سازمان ها برای ادامه حیات خود باید متناسب با شرایط روز و احیاناً پیش بینی آینده گام بردارند. یکی از تغییرات موجود در عصر حاضر بوجود آمدن تجارت الکترونیکی می باشد و سازمان ها باید این تغییر را برای ادامه حیات خود و کسب سهم بازار بپذیرند.
- در تجارت الکترونیکی راه های ارتباطی جدید از جمله کانال ها ، شبکه های اجتماعی ، درگاه ها و … بوجود آمده است که هرکدام نحوه دسترسی خاص خود را دارد که می تواند در تعیین میزان بدست آوردن سهم بازار مفید باشد.
- تجارت الکترونیکی از مرزهای فیزیکی عبور کرده است و دسترسی بصورت تمام وقت ایجاد نموده است.
- نحوه توزیع و شبکه زنجیره تامین از حالت سنتی خارج نموده.
- مشتریان در هر زمان و مکان می توانند از طریق اینترنت به اطلاعات، محصولات و خدمات ارائه شده دسترسی داشته باشند. (به عبارتی دسترسی نامحدود برای مشتریان ایجاد می کند).
- تجارت الکترونیکی باعث رشد سریع و توسعه کسب و کار می شود.
- تبلیغات در تجارت الکترونیکی هدفمندتر می شود و معرفی محصولات و خدمات در هر زمان در دسترس می باشد.
- سازمان ها بواسطه تجارت الکترونیکی از لایه های سنتی خارج شده و خود را با شرایط موجود منطبق و به روز می نمایند.
- جمع آوری داده ها، کسب اطلاعات، طبقه بندی اطلاعات و دریافت رکورد های مورد نظر، تجزیه و تحلیل داده ها و ایجاد پایگاه مدیریت دانش باعث می شود که تصمیمات در زمان مناسب با توجه به شرایط موجود و آینده به درستی اتخاذ شود. که بها دادن به این امر و کسب مهارت در این زمینه خود یک مزیت کلیدی و رقابتی ارزشمند به شمار می آید.
- سرعت، دسترسی سریع و راحتی به ارمغان می آورد.
